बांदीपूर व्याघ्र प्रकल्प !!

 बांदीपूर  व्याघ्र प्रकल्पाला ५० वर्षे पूर्ण झाली.

भारताच्या दक्षिणेकडील कर्नाटक राज्यात असलेल्या बांदीपूर राष्ट्रीय उद्यानाने नुकतीच  व्याघ्र प्रकल्प म्हणून ५० वर्षे पूर्ण केली आहेत.

या ठिकाणी नुकतीच भारताचे माननीय पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भेट दिली होती.

भारताच्या दक्षिणेकडील कर्नाटक राज्यात असलेल्या बांदीपूर राष्ट्रीय उद्यानाने नुकतीच  व्याघ्र प्रकल्प म्हणून ५० वर्षे पूर्ण केली आहेत. 874 चौरस किलोमीटरपेक्षा जास्त क्षेत्रफळ पसरलेले हे उद्यान वाघ, हत्ती, भारतीय बायसन आणि पक्ष्यांच्या आणि सरपटणाऱ्या प्राण्यांच्या अनेक प्रजातींसह विविध वनस्पती आणि प्राण्यांचे घर आहे.

बांदीपूर व्याघ्र प्रकल्प:

सुरुवातीला 1973 मध्ये हे उद्यान वन्यजीव अभयारण्य म्हणून स्थापित करण्यात आले होते, परंतु नंतर ते 1974 मध्ये  व्याघ्र प्रकल्प म्हणून नियुक्त करण्यात आले. तेव्हापासून, या प्रदेशातील वाघ आणि इतर लुप्तप्राय प्रजातींच्या संवर्धनात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. वर्षानुवर्षे, हे उद्यान जगभरातील वन्यजीव प्रेमी आणि निसर्गप्रेमींसाठी एक लोकप्रिय ठिकाण बनले आहे.

बांदीपूर व्याघ्र प्रकल्पाबद्दल जाणून घेण्यासारख्या महत्त्वाच्या गोष्टी:

बांदीपूर व्याघ्र प्रकल्पाच्या यशात योगदान देणारे एक महत्त्वाचे घटक म्हणजे त्याची समृद्ध जैवविविधता. या उद्यानात वनस्पती आणि प्राण्यांच्या अनेक प्रजाती आहेत ज्या जगात कुठेही आढळत नाहीत. तिची घनदाट जंगले, गवताळ प्रदेश आणि पाणवठे वाघ, हत्ती आणि इतर वन्यजीवांसाठी एक परिपूर्ण अधिवास प्रदान करतात.

दुसरा महत्त्वाचा घटक म्हणजे उद्यान प्राधिकरण आणि स्थानिक समुदायांचे संवर्धनासाठी एकत्रित प्रयत्न. या उद्यानाने वन्यजीवांचे संरक्षण करण्यासाठी अनेक उपाययोजना अंमलात आणल्या आहेत, ज्यात शिकार विरोधी गस्त, अधिवास व्यवस्थापन आणि समुदाय-आधारित संवर्धन कार्यक्रम यांचा समावेश आहे. मानव-वन्यजीव संघर्ष कमी करण्यासाठी आणि शाश्वत पर्यटनाला चालना देण्यासाठी उद्यान अधिकारी स्थानिक समुदायांसोबत जवळून काम करतात.

बांदीपूर व्याघ्र प्रकल्पाने वन्यजीव संरक्षणाच्या क्षेत्रात वैज्ञानिक संशोधन आणि शिक्षणातही मोठे योगदान दिले आहे. हे उद्यान वाघांचे वर्तन, पर्यावरणशास्त्र आणि संवर्धनावरील अनेक महत्त्वपूर्ण अभ्यासांचे ठिकाण आहे. तसेच जगभरातील विद्यार्थी आणि संशोधकांसाठी अनेक शैक्षणिक कार्यक्रम आणि कार्यशाळा आयोजित केल्या आहेत.

बांदीपूर व्याघ्र प्रकल्पासमोरील आव्हाने:

तथापि, उद्यानाला अनेक आव्हानांचाही सामना करावा लागतो ज्यामुळे त्याच्या टिकाऊपणाला धोका निर्माण होतो. बफर झोनचे स्थानिक समुदायांनी केलेले अतिक्रमण हे सर्वात मोठे आव्हान आहे. यामुळे मानव-वन्यजीव संघर्ष वाढला आहे, विशेषत: हत्तींसोबत, जे वारंवार जवळच्या शेतजमिनी आणि गावांवर हल्ला करतात. या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी आणि शाश्वत जमीन वापर पद्धतींना प्रोत्साहन देण्यासाठी उद्यान अधिकारी सरकार आणि स्थानिक समुदायांसोबत काम करत आहेत.

शेवटी, बांदीपूर व्याघ्र प्रकल्प 50 वर्षांपूर्वी स्थापन झाल्यापासून खूप पुढे गेले आहे. वाघ आणि इतर वन्यजीवांचे संरक्षण करण्यात त्याचे यश हे उद्यान अधिकारी, स्थानिक समुदाय आणि संरक्षक यांच्या समर्पण आणि कठोर परिश्रमाचा पुरावा आहे. तथापि, उद्यानाची दीर्घकालीन शाश्वतता आणि त्यातील वन्यजीव सुनिश्चित करण्यासाठी अजून बराच पल्ला गाठायचा आहे. आपण हा महत्त्वाचा टप्पा साजरा करत असताना, आपल्या नैसर्गिक वारशाचे संवर्धन आणि लुप्त होत चाललेल्या प्रजातींच्या संरक्षणाप्रती आपली बांधिलकी पुन्हा सांगणे महत्त्वाचे आहे.